Բալու լուսինը և Իբիս Մուրեգուն (ավստրալական հեքիաթ)

Այն ժամանակ, երբ աշխարհը դեռ ջահել էր, և դեռ մրջյուններ անգամ չկային, ահա այդ ժամանակ ապրում էր Իբիսը¹: Անունը Մուրեգու էր: Նա երկար տարիներ բոլորովին մենակ էր ապրում: Ճգնավորի պես էր ապրում Իբիս Մուրեգուն:

Այդ իրիկուն որսը լավ էր, և ամեն ինչ առատ. բայց Իբիսը խելոք էր և ավելին էր ցանկանում: Նա շատ բումերանգներ² պատրաստեց, և ոչ միայն բումերանգներ, այլև դագանակներ, նիզակներ ու վահաններ:

Նա սպանեց օպոսում³ փոքրիկ գազանին: Մեկին սպանեց, էլի մեկին ու էլի մեկին: Հետո վերցրեց օպոսումի սուր ատամը, ահա` այսպես վերցրեց ու փորագրություններով զարդարեց զենքը. Զարդարեց թե' դագանակները, թե' նիզակները, թե' վահանները և թե' հլու-հնազանդ բումերանգները: Էմու⁴ թռչունի ոսկորից նա ասեղ պատրաստեց և թելեց: Օպոսումի մորթուց վերմակներ ձևեց և կարեց օպուսումի ջլերով: Ահա այսպես կարեց դրանք. դեռ ավելին. Տեսեք, թե էլի ինչե~ր արեց: Նա հմուտ վարպետի նման գույն-գույն նախշեց իր վերմակները ներկերով:

Երբ ամեն ինչ պատրաստ էր, հպարտ ու գոհ նայեց նա իր աշխատանքի պտուղներին` զենքին, վերմակներին: Նայեց Իբիս Մորեգուն ու մտածեց. «Ի~նչ լավ է»:

Այդ պահին նրան այցելեց Լուսինը: Նրա անունը Բալու էր: Նա ասաց.

_Իբի'ս Մուրեգու, դու տեսնու՞մ ես` երկիրը մեծ է, իսկ երկինքն ամայի: Այնտեղ ո'չ ճանապարհներ կան, ո'չ արահետներ: Այնտեղ շատ դժվար է ապաստան գտնելը: Մի վերմակ տուր ինձ, գցեմ վրաս` տաքանամ:

Իբիս Մուրեգուն խելացի էր, բայց այդ րոպեին նրա իմաստությունը գլխից թռավ: Իսկ հոտո նա գեղեցիկ իրերից շլացավ և իմաստությունը բոլորովին վերացավ:

_Ոչ,-ասաց Իբիս Մուրեգուն, ինքն իրենից գոհ, որ զենք ու վերմակ էր պատրաստել. Նա չէր ուզում բաժանվել դրանցից, ափսոսում էր:-Ես ոչ ոքի չեմ տա իմ վերմակները:

_Դու այդքան շատ ունես,-ասաց բալու Լուսինը,-ավելի շատ, քան պետք է: Մի վերմակ տուր ինձ, վրաս գցեմ. էլի քոնը կլինի, բայց ե'ս կծածկվեմ: գուցե հիմա ասես «այո», հը՞:

_Ոչ,ճասաց Իբիս Մուրեգուն,- ես իմ վերմակները ոչ ոքի փոխարինաբար չեմ տալիս:

_Դու ոչոքի փոխարինաբար չե՞ս տալիս,-ասաց Բալու Լուսինը,-այդ դեպքում մի վերմակ ծախիր` առնեմ:

Ոչ,-ասաց Իբիս Մուրեգուն:-Ես իմ վերմակները ոչ ոքի չեմ ծախել ու չեմ էլ ծախի:

Բալուն նայեց շուրջը և տեսավ փորագրություններով զարդարված զենքերը, տեսավ դագանակաները, նիզակներն ու վահանները, և փորագրություններով նախշված բումերանգները:

_Դու իմաստուն ես,-ասաց Բալուն,-մի զենք տուր ինձ. կամ փոխարինաբար տուր, կամ ծախիր` առնեմ, միայն թե տուր:

Իբիս Մուրեգուն հիացմունքով նայեց իր ունեցվածքին և ասաց.

_Իմ վճիռը հաստատ է և անխախտ, ինչպես օպոսումի ատամը: Ես ոչ ոքի իմ ունեցվածքը չեմ տալիս, ո'չ փոխարինաբար, ո'չ էլ փողով:

_Ոչ ոք չի կարողանում այսպիսի փորագրություններով զարդարել զենքը,-ասաց Բալու Լուսինը,- ոչ ոք չի կարող այսպես կարել և այսպես նախշել վերմակները: Միայն Իբիս Մուրեգուն է կարողացել, որովհետև Իբիս Մուրեգուն իմաստուն է: Բայց մի՞թե սա է բոլորը:

_Սա' է,-ասաց Իբիս Մուրեգուն:

Հիմա նա գոհ էր իրենից: Նա հպարտ էր: Նա ուներ զենքեր, և ուներ այնպիսի վերմակներ, որ ուրիշ ոչ ոք չուներ. Միայն ինքն ուներ: Նա ոչ ոքի չի տա դրանք: Նա փոխարինաբար չի տալիս և չի վաճառում իր իրերը: Նրա որոշումը հաստատ է, ավելի հաստատ և պինդ, քան օպուսիմի ատամը. վե'րջ:

Իբիս Մուրեգուն հայացքը չէր հեռացնում իր զենքերից և իր վերմակներից` նախշուն վերմակներից: Նրա աչքերը Բալուին չէին նայում, բայց Իբիս Մուրեգուն զգում էր Բալուին: Նա զգում էր, թե ինչպես է Բալուն կանգնել և խնդրում: Եվ ինքն իրեն էլ էր տեսնում Իբիս Մուրեգուն, թե ինչպես է մերժում. «Չե'մ տալիս, փոխարինաբար չե'մ տալիս և չե'մ վաճառում»:

Բայց բալուն չէր հեռանում:

_Գիշերը ցուրտ է,-ասաց նա.-գիշերին գիշեր է հաջորդում, ցերեկին` ցերեկը. դու տեսնում ես, մեծ են ոչ միայն երկիրը, և ոչ միայն երկինքը: Կա էլի ինչ-որ անտեսանելի մի բան և նա չի վերջանում, գիշերին գիշերն է հաջորդում, ցերեկին` ցերեկը... Ո՞վ գիտե` ինչ է նրա անունը: Դե՞, դու ինձ մի վերմակ չե՞ս տա արդյոք:

Բայց Մուրեգուն նույնիսկ պատասանի չարժանացրեց նրան:

_Դու իմաստուն ես,-ասաց Բալուն,-դու պատրաստել ես զենք և վերմակներ ու զարդարել ես դրանք. Բայց մի՞թե դա ամեն ինչ է: Չէ՞ որ դու առաջ այդպիսի բան չէիր անում: Դու իմաստուն ես դարձել: Իսկ հիմա ուրիշ մարդիկ կտեսնեն քո իրերը: Ի՞նչ կլինի, եթե նրանց իմաստությունը քոնի նման արթնանա: Այն ժամանակ կարող է պատահել` որևէ մեկը կրկնի քո իմաստությունը: Իսկ եթե նա ավելացնի և իրե՞նը: Մի՞թե քո իմաստությունը վերջնական է, մի՞թե դրանով վերջանում է իմաստությունը:

Սակայն Իբիս Մուրեգուն ձայն չէր հանում: Թարմ օդը ծովային ցայտուկների նման լայնացնում էր նրա կուրծքը, ուրախ քամին աղմկում էր նրա ականջներում. «Ի'մ զենքը, ի'մ վերմակները, ի'մ իրերը: Ոչ ոքի չեմ տալիս, փոխարինաբար էլ չեմ տալիս ու չեմ էլ վաճառում դրանք. վե'րջ»:

Այլևս ոչինչ չասաց Բալուն, չասաց ու գնաց:

Գնաց Բալուն: Նայեց երկնքին. աստղեր կային այնտեղ և անծայրածիր ճանապարհը` Ծիրկաթինը: Երիտասարդ աստղերը ուրախ զրուցում էին, և նրանց աչքերը կկոցվում էին ծիծաղից:

«Գիշերին գիշերն է հաջորդում, ցերեկին` ցերեկը,-մտածում էր Բալուն.-բայց մի՞թե դա է բոլորը»:

Եվ ինքնաբերաբար, առանց բառերի, նրա միտքն եկավ այն կռահումը, թե հեռավոր աստղերի անլսելի զրույցն ու ամբողջ երկնքով մեկ ընկած արծաթե ճանապարհը կարող են մեկ ուրիշ բանով փոխել: Նա չգիտեր, թե ինչով և չէր մտածում դրա մասին: Նա միայն ինքն իրեն հարցնում էր. «Մի՞թե դա է բոլորը»:

Ու ոչ այն է` քամին զգաց, ոչ այն է` լռությունը նրան անհանգստացրեց. ինքն էլ չիմացավ, միայն թե նրա ձեռքերն սկսեցին ծառերի կեղև հավաքել:

Բալուն կեղև հավաքեց, ընտրեց մի բլրակ և այն բլրակի վրա մի փոքրիկ խրճիթ շինեց: Երբ խրճիթն արդեն պատրաստ էր, Բալուն մտավ ներս ու նստեց: Նա գոհ էր խրճիթի մեջ. ու տաք էր նրա համար ր հանգիստ: Նա զգաց, որ խելացի է վարվել: Ու մտածեց նա. «Ի~նչ լավ է»:

Իսկ այդ ժամանակ սկսվեց անձրևը: Տեղատարափ մի անձրև եկավ. Թափվում էր, ինչպես ջուրը դդումի մեծ շշից: Թափվում էր, ինչպես ջրվեժ :

Թափվում էր առանց դադարելու, գիշեր գիշերվա հետևից, ցերեկ` ցերեկվա...

Բալուն նստել էր իր խրճիթում: Նա իրեն իմաստուն էր զգում, նա խրճիթ էր շինել: Նրա համար տաք էր այդտեղ ու հանգիստ, իսկ չորս կողմը ջուր էր:

Հապա Իբիս Մուրեգու՞ն: Նրա մաբողջ զենքը ջուրը քշեց տարավ, նրա բոլոր վերմակները փտեցին ջրի մեջ, նրա բոլոր իրերը հեղեղի բերանն ընկան ու փտեցին ջրում, բոլոր իրերը, որոնք նա ուրիշին չէր տալիս, փոխարինաբար չէր տալիս և չէր վաճառում: Բոլորը փտեցին ու ջուրն ընկան, և ջուրը քշեց տարավ: Ոչնչացան բոլոր իրերը:

Իսկ Բալուն նստել էր իր խրճիթում, հսկայական երկրի մեջտեղը. Ասես երկնքի սև անհունի մեջտեղը և մտածում էր, մտածում, մտածում. «Մի՞թե սա է բոլորը, գիշերին հաջորդում է գիշերը, ցերեկին` ցերեկը... Մեկը ասեղին օպոսումի ջլերից հյուսված թել է հագցնում, մյուսը խրճիթ է շինում... Մի՞թե սա է բոլորը»:

Թարգ.. Թամարա Ահարոնյան

1Իբիս – երկարաոտ թռչուն է. Ապրում է տաք երկրներում:

2Բումերանգ – ավստրալական փայտե կեռ զենք, որն ինքն է վերադառնում նետողի մոտ:

3Օպոսում – պարկամուկ:

4Էմու – ջայլամանման թռչուն հարավային Ավստրալիայում: